Türk bilim insanları geliştirdi: Koronavirüs tedavisinde umut olacak

TÜBİTAK COVID-19 Türkiye Platformu bünyesinde geliştirilen ve Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Kısmı ve Biyofizik Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Serdar Durdağı’nın yürütücü, İstanbul Medipol Üniversitesi Milletlerarası Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Kısmı Lideri ve İlaç Keşif ve Geliştirme Merkezi Müdürü Doç. Dr. Mustafa Güzel’in koordinatör araştırmacı olarak katkı verdiği proje, koronavirüs uğraşına umut oldu. Faz-2 çalışmalarına başlanan projede, ‘Montelukast’ isimli molekülün virüsün hücreye girmesini ve hücre içerisinde çoğalmasını engellediği preklinik çalışmalar ile ortaya konuldu. Bahçeşehir Üniversitesi (BAU), TÜBİTAK MAM, İstanbul Medipol Üniversitesi ve Koç Üniversitesi’nden toplamda 30’dan fazla araştırmacı ve bursiyerin katkıları ile TÜBİTAK COVID-19 Türkiye Platformu takviyesi ve Bahçeşehir Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) kapsamında preklinik çalışmalara başlandı. Çalışma, TÜBİTAK Türkiye COVID-19 Platformu’nda yer alan 18 projeden biri oldu.

15 BİNDEN FAZLA MOLEKÜL İNCELENDİ

Çalışmaların geçtiğimiz ocak ayı itibariyle başladığını anlatan Prof. Dr. Serdar Durdağı, “Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Hesaplamalı Biyoloji ve Moleküler Simülasyonlar Laboratuvarı’nda Ocak 2020’de kendi geliştirdiğimiz bir sanal molekül tarama algoritmasıyla var olan molekül kütüphanelerinin koronavirüs tedavisinde kullanılıp kullanılamayacağına yönelik bir çalışma başlattık. Çalışmaya öncelikle FDA (Amerikan Besin ve İlaç Dairesi) onaylı var olan moleküller ve Türkiye’deki ruhsatlı ilaçlardan oluşan bir kütüphane ile başladık. Molekül kütüphanemizi klinik evrede denenen moleküllerle genişlettik. Toplam molekül sayısını 15 bine çıkarttık. Bu var olan ilaç ve ilaç adayı moleküller aslında birçok preklinik ve klinik kademeyi tamamladığından yan tesir profilleri ve tesir sistemleri çok güzel biliniyor. 15 bin molekülü koronavirüste kıymetli maksat proteinlerde taradık. Bunlar hem virüsün sağlıklı hücreye girerken kullanmış olduğu gaye proteinler hem de hücre içerisinde çoğalmasını sağlayan proteinler. Öne çıkan moleküller için de biyolojik testler ve virüs nötralizasyon testleri yapıldı” dedi.

“VİRÜSÜN TESİRİNİ 20 SAATE KADAR ÖTELİYOR”

15 bin molekül ortasından 25 molekülü seçtiklerini anlatan Prof. Dr. Durdağı, “Bunlar ortasında biyokimyasal testler yapıldı. TÜBİTAK MAM’da gerçekleştirilen virüs nötralizasyon testlerinde bir tane molekülümüzün önemli manada koronavirüse karşı faal olduğunu ortaya koyduk. Evvel molekül sağlıklı hücre ile etkileştirilip daha sonra virus ile enfekte edildiğinde virüsün aktivitesini 8 saate kadar ötelediği bulundu. Virüs sağlıklı hücreyi enfekte ettikten sonra molekül kullanıldığında ise 20 saate kadar virüsün tesirini ötelediğini gördük” diye konuştu

380 İSTEKLİ ÜZERİNDE FAZ-2 ÇALIŞMASI

Faz-2 çalışmaları hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Durdağı, “380 istekli hastada denemek için hem klinik etik konseyi müsaadelerini aldık hem de Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu klinik çalışma yapabilme iznimizi aldık. Faz-2 çalışmaları 8 farklı hastanede 380 istekli hasta üzerinde başlayacak. Montelukast isimli molekül bilhassa astım ve alerji tedavilerinde çok fazla yoğunlukla kullanılan bir ilaç. Örneğin Amerika’da en fazla reçetelenen 16’ncı ilaçtır. 1998 yılından bu yana da kullanımdadır. 2012’de patent mühleti geçmiştir. Beklentimiz 3 ay içerisinde Faz-2 çalışmasının raporlanması. 1.5 ay içinde bir orta raporumuzda olacak” değerlendirmesinde bulundu.

“HASTALARIMIZA YENİ BİR DEVA OLARAK SUNABİLME TALİHİNE KAVUŞACAĞIZ”

Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Türker Kılıç ise koronavirüs sürecinde en başarılı imtihanı verenin bilim dünyası olduğunu vurgulayarak çalışma hakkında şunları söyledi:

“Tahminlerden çok daha erken aşı bulundu. Birçok yerde yapılan kıymetli araştırmalar var. Bu araştırma da değerli araştırmalardan bir tanesi. Koronavirüs tedavisinde sürecin hızlandırılmasındaki en değerli yollardan bir tanesi de var olan ve diğer hastalıklar için halihazırda kullanılan ilaç kütüphanelerinin bu hastalığa yönelik olarak da kısa müddette kliniğe aktarılabilmesi konusundaki gelişmeler oldu. Bu bahiste da biz laboratuvarımızda bilhassa, Serdar Durdağı hocanın laboratuvarında, var olan yaklaşık 15 bin molekülün koronavirüste kullanılıp kullanılamayacağı tarafında öncelikle bir in siliko çalışma başlattık. Bu 15 bin molekülün içerisinden seçilen moleküllerden kimileri hastalığın tedavisine aday moleküller haline geldiler. Bu laboratuvarda yapılan araştırmalarla kısa müddette Faz-2 çalışması haline getirildi. Maksat Faz-3’ü tamamlamak fakat içinde bulunduğumuz pandemi şartlarında şayet molekül Faz-2’de de başarılı sonuçlar verirse aslında halihazırda öbür hastalıklarda kullanılan bu molekülü kısa müddette acil kullanım kurallarıyla birlikte Faz-3 evresini da aşarak hastalarımıza yeni bir deva olarak sunabilme bahtına kavuşmuş olacağız.”