Kurumların, güvenlik soruşturması için yönetmelik çıkmasını beklemesi gerekiyor mu?

Anayasa Mahkemesinin 657 sayılı Kanunun 48. unsurunda yer alan güvenlik soruşturmasına dair kararı iptal etmesiyle başlayan süreç 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununun yürürlüğe girmesiyle sonuçlandı. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmasında genel olarak evvelki yasal düzenlemelere sadık kalındı. En değerli yenilik olarak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması ile şahsî dataların korunması kontağı kuruldu.

TBMM Genel Şurasında kabul için gerekli oy sayısına ulaşılamadığı için birinci evvel reddedildiği duyurulan teklif yine gündeme alındı ve 7315 sayılı Kanun numarasıyla Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Kanunun hedef ve kapsamı 1. hususu ile, “güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasına ve elde edilecek bilgilerin kullanılmasına ait temel prensipleri, kimler hakkında yapılacağını, araştırma konusu edilecek bilgi ve dokümanların neler olduğunu, bu bilgilerin ne formda kullanılacağını, hangi mercilerin soruşturma ve araştırma yapacağını, Kıymetlendirme Komitesinin oluşumu ve çalışma metot, temellerini, data güvenliği ile dataların saklanma ve silinme müddetlerini düzenlemek” olarak belirlenmiştir.

Kanunla 26/10/1994 tarihli ve 4045 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış ve mevzuatta 4045 sayılı Kanuna yapılan atıfların bu Kanuna yapılmış sayılacağı karar altına alınmıştır.

Kanunun 12. hususunda;
– Yetkili olmayan bireylerin bilgi sahibi olmaları halinde Devletin güvenliğine, ulusal varlığa ve bütünlüğe, iç ve dış menfaatlere ziyan verebilecek yahut tehlikeye düşürebilecek bilgi ve evraklar,
– Zımnilik dereceli kamu işçisi ile meslek kümelerinin tespiti,
– Saklılık dereceki ünite ve kısımların tarifi,
– Güvenlik soruşturmasının metot ve asılları ile bunu yapacak üniteler,
– Kıymetlendirme komitelerinin çalışma yol ve temelleri ile uygulamaya ait başka konuların,

Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulacak yönetmelik ile düzenlenmesi öngörülmüştür.

Kanunun 3. unsurunda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının kimler hakkında yapılacağı belirlenmiştir. Buna nazaran arşiv araştırması statüsü ve çalıştırma biçimine bakılmaksızın birinci kere yahut tekrar memuriyete veya kamu vazifesine atanacaklar hakkında yapılacaktır. Husus kararında hem arşiv araştırması hem de güvenlik soruşturması bir ortada yapılacaklar da belirlenmiştir. Kapsam konusunda muğlak kalan ve yönetmelikle düzenlenmesi gereken konular kapalılık dereceli ünitelerin hangileri olduğu ile ulusal güvenlik açısından stratejik kıymeti haiz ünite, proje, tesis ve hizmetlerin tarifi olabilir.

Kapsam bakımından Ulusal Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, kıyı güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında, ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalıştırılacak tüm işçi, öğretmenler, üst kademe kamu yöneticileri ve özel kanunlarında belirtilen bireyler belli olup bunlar konusunda tereddüt bulunmamaktadır.

Ayrıyeten güvenlikle ilgili kurumlar ve akademiler nam ve hesabına eğitim-öğretim görecek öğrenciler ile kaymakam adayları, hakim ve savcı adaylığına atanacaklar ile hakimlik ve savcılık mesleğine kabul edilecekler ve bunlar dışında isimli ve idari yargıda çalıştırılacak tüm işçi, Dışişleri aday meslek memurları ile aday konsolosluk ve ihtisas memurluğuna atanacaklar ve direkt yurtdışı teşkilatlarında istihdam edilecek işçi hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının birlikte yapılması hususu ilgili kanunlarına dercedilmiştir.

Güvenlik soruşturmasını yapacak üniteler ile kıymetlendirme kurulunun oluşumu ve misyonu de Kanunda düzenlenmiştir. Zati 1. unsura nazaran Kanunun gaye ve kapsamından biri de kıymetlendirme komitesinin çalışma yol ve asıllarını belirlemektir. Kıymetlendirme komitesi konusunda Yönetmelikle düzenlenebilecek temele ait bir konu bırakılmamıştır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında nelere bakılacağı konusu da Yönetmeliğe bırakılmamış, Kanunda sonları net olarak çizilmiştir.

Bu durumda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması için Yönetmeliğin beklenmesi gerekecek mi? Üstte açıklamaya çalıştığımız üzere Yönetmelikle düzenleneceği belirtilen alanların birden fazla Kanunda düzenlenmiş olup bu konular Yönetmelikte tekrar mahiyetinde olacaktır. Mülga 4045 sayılı Kanuna dayalı olarak yürürlüğe konulmuş olan Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliğine baktığımızda da tıpkı durumu görmekteyiz. Kelam konusu Yönetmelikte Kanunda yer alanlara ek olarak zımnilik dereceleri, kapalılık dereceli bilgi ve evraklar ile kapalılık dereceli ünitelerin yüzeysel tarifi yapılmıştır.

Özetle, yönetmelikle düzenleneceği belirlenen alanların tamamına yakını Kanunda yer almaktadır. Gördüğümüz kadarıyla yönetmelik çıkarılmamış olsa yalnızca zımnilik dereceli ünitelerde misyon yapan işçi konusunda tereddüt oluşacaktır.

Mevzuatta yasal düzenlemesi bulunduğu halde ikincil düzenlemesi yürürlüğe konulmadığı için uygulamaya geçemeyen bir duruma örnek olarak 657 sayılı Kanunda yer alan çocuğu ilkokul çağına gelene kadar memurlara getirilen doğum sonrası yarı vakitli çalışma hakkı örnek gösterilebilir. Fakat burada durum çok farklıdır. Yarı vakitli çalışmadan yararlanacak ve yararlanamayacak memurların ikincil düzenlemeyle belirlenmesi gerektiği için bu belirleme yapılmadan hakkın kullanılması mümkün olamamaktadır.

Sonuç olarak Yönetmeliğin ne vakit yürürlüğe konulacağını bilmiyoruz, tahminen yakın vakitte yayımlanacak ve tereddüt kalmayacak. Lakin Yönetmelik yayımlanmasa bile bu Kanunda yahut özel kanunlarında arşiv araştırması ve/veya güvenlik soruşturması yapılacağı belirtilen kurum ve kuruluş çalışanları ile meslek kümeleri ve öğrenciler hakkında bu süreçlerin yapılmasına mani bir durum olmadığını değerlendirmekteyiz.