KİT Kontratlı işçisine vekalet misyonu verilmesi halinde fiyat ödenir mi?

Soru: Bir kamu kurumunda 399/2 statüsünde çalışıyorum. Web sitenizde de yayınlanan mahkeme kararına nazaran 399/2 işçi vekalet fiyatının ödenmesi gerekmektedir. Mevzuyla ilgili birkaç sorum olacak
1- Bilindiği üzere 399/2 nin maaş kalemleri ile 657’nin maaş kalemleri farklıdır. Bu durumda 399/2 için vekalet fiyatı nasıl hesaplanacak?
2- Vekalet fiyatının ödenmesinde ” asilde aranması gereken koşulları taşıma zaruriliği ” neye nazaran belirlenecek, 399/2 mi 657 mi?

Karşılık: Vekalet kamu hizmetinin gördürülmesinde uygulanan istisnai yollardan biri olup, 657 sayılı Kanunun 86. unsurunda düzenlenmiştir. Buna nazaran memurların yasal müsaade, süreksiz vazife, disiplin cezası uygulaması yahut vazifeden uzaklaştırma sebebiyle misyonlarından süreksiz olarak ayrılmaları durumunda yerlerine kurum içinden, kurum dışından yahut açıktan vekil atanabilmektedir. Bu durum dolu takıma vekalet halidir. Boş takımlara ilişkin vazifeler için de tıpkı formda vekil tayin edilebilmekte, dolu takımlardan farklı olarak yalnızca unsur kararında sayılan takımlar için açıktan vekil atanabilmektedir.

Kanunun 175. unsuru uyarınca, dolu takıma vekaleten görevlendirilen memurlara vekalet edilen misyonun takım derecesinin birinci kademesinin üçte biri, açıktan atananlara ise (Köy ve kasaba imamlığı takımlarına atananlara 146. unsurda yazılı taban fiyat aylık fiyatından aşağı olmamak üzere) üçte ikisi verilmektedir. Açıktan vekil olarak atananlar bu Kanunla memurlara tanınan toplumsal haklardan da yararlanmakta ve bunlara ödenecek vekalet aylığının hesabına memuriyet taban aylığı da dahil edilmektedir. Bu ödemenin yapılabilmesi için vekilin asilde aranan koşullara sahip olması gerekmektedir.

Devlet Memurlarına Ödenecek Artırım ve Tazminatlara Ait Kararın 9. unsurunda ise vekalet misyonu verilenlere asli takımı ile vekalet ettiği takımın artırım ve tazminatları ortasındaki fark fiyatı ayrıyeten ödenmektedir. Lakin dolu takımlara vekalet ettirilen memurlar bu ödemeden yararlanamamakta, vekilin asilde aranan kuralları taşıması ve vekalet misyonunun asili atamaya yetkili amir tarafından verilmesi gerekmektedir. Açıktan vekil olarak atananlar da artırım ve tazminatlardan rastgele bir kesinti olmaksızın yararlanmaktadır. Lakin, bu ödemeden takım karşılığı kontratlı işçi haricindeki kontratlı çalışanın yararlanamayacağı açıkça söz edilmektedir.

375 sayılı Kanun Kararında Kararnamenin ek 9. unsurunun beş ve altıncı fıkralarında ise “Birinci fıkra kapsamına giren çalışandan; kurumlarınca bir takıma kurum içinden yahut kurum dışından vekalet ettirilenlere, vekaletin 657 sayılı Kanunun 86 ncı hususuna istinaden yapılmış ve bu konunun onayda belirtilmiş olması, vekalet misyonunun Cumhurbaşkanınca atama yapılması gereken takımlar için ilgili bakan, başka takımlar için asili atamaya yetkili amir tarafından verilmesi, vekalet eden işçinin asaleten atanmada aranan tüm kaideleri (asaleten atanmada imtihan kaidesi aranılan takımlar için bu imtihanlara girebilme hakkının elde edilmiş olması dahil) taşıması kaydıyla vekalet ettikleri takım için öngörülen ek ödemenin asli takımları için öngörülen ek ödemeden fazla olması halinde, ortadaki fark, vekalet vazifesine başlanıldığı tarihten itibaren ve bu vazife fiilen yapıldığı sürece ödenir. Lakin, mehil süresi, yıllık müsaade, mazeret müsaadesi, hastalık ve refakat müsaadesi, süreksiz misyon, vekalet, misyondan uzaklaştırma, hizmet içi eğitim, seminer ve kurs nedenleriyle vazifelerinden ayrılanlara vekalet edenlere bu biçimde ödeme yapılmaz.

Fiyat ve tazminatları ek 10 uncu hususa nazaran ödenenlere, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kanuna ekli (III) sayılı Cetvelde sayılan düzenleyici ve denetleyici kurumlarda misyon yapan çalışana ve bir takıma açıktan vekil olarak atananlara bu husus uyarınca ek ödeme yapılmaz.” kararları yer almaktadır. 399 sayılı Kanun Kararında Kararnameye tabi KİT kontratlı işçisi de birinci fıkra kapsamında yer almaktadır.

KİT’lerde misyon yapan kontratlı işçinin atanmaları, çalışma şartları, hakları ve yükümlülükleri 399 sayılı KHK’de düzenlenmiştir. KHK’de kontratlı işçinin öbür bir kontratlı işçi konumuna yahut 1 sayılı cetvel kapsamındaki bir takıma vekalet edebileceğine ait bir düzenlemeye yer verilmemekle birlikte bu durum uygulamada karşımıza çıkmaktadır. Lakin kontratlı çalışana vekalet misyonu verilmesine karşın mevzuaatta düzenlenmediği için bu misyon karşılığında rastgele bir ödeme yapılamamaktadır. Ayrıyeten, takım karşılığı sözleşmeliler haricindeki kontratlı işçiye vekalet vazifesi karşılığında artırım ve tazminat ödemesi yapılamayacağı Yan Ödeme Kararnamesinde açıkça belirtilmiş, 399 sayılı KHK’nin 30. hususunun ikinci fıkrasında da kontratlı işçiye bu Kanun Kararında Kararnamede belirtilen ödemeler dışında rastgele bir ödeme yapılmayacağı kuralına yer verilmiştir.

Başka taraftan, Anayasanın 128. unsuru yeterince kamu vazifelilerinin mali ve toplumsal haklarının kanunla yahut toplu kontrat ile düzenlenmesi gerekmekte olup, kamu görevlilerine desteğini kanun yahut toplu mukaveleden almayan bir ödemenin yapılması mümkün değildir.

Danıştay 12. Dairesi 18.2.2020 tarihli ve K.2020/1374 sayılı bozma kararında mevzuya farklı bir açılım getirmiştir. Daire, Kararında;

– 399 sayılı KHK’de kontratlı işçiye vekalet misyonu verilmesine yönelik kurala yer verilmediği üzere, vekalet fiyatı ödenmesine ait bir düzenlemeye de yer verilmediğini,

– Lakin KHK’nin 58. unsuru uyarınca, kontratlı çalışana ait olarak bu Kanun Kararında Kararname’de düzenleme bulunmayan hallerde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun uygulanması öngörüldüğünden, kontratlı çalışanın bir misyonu vekaleten yürütmek üzere görevlendirilmesi halinde, 657 sayılı Kanun’un vekalete ait kurallarının uygulanarak, bu kapsamda vekaleten atananlara, bu vazifelerin fiilen icra edilmesi ve asilde aranan kuralların taşınması kaydıyla, vekalet aylığı ödenmesi gerektiğini,

– 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin ek 9. unsurunun birinci fıkrasında, akademik işçi, askeri işçi, memurlar ve 399 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye tabi kontratlı işçiye ek ödeme verileceği belirtilmiş; beşinci fıkrasında da vekaleten atananlara, vekalet ettikleri takım yahut vazifeler için öngörülen ek ödeme meblağının, asli takım yahut misyonları karşılığında aldıkları ek ödeme fiyatından fazla olması halinde, ortadaki farkın ödenmesi öngörülmüş; bu ödemenin yapılabilmesi de,temel olarak vekilin asilde aranan kuralları taşıması şartına bağlandığını,

– Bu durumda şef durumuna vekalet eden ve asilde aranan koşulları da taşıyan ambar memurunun vekalet vazifesinden kaynaklanan mali haklardan yararlandırılması gerekirken, aksi istikamette tesis edilen süreçte ve davanın reddi yolundaki Mahkeme kararında hukuka uygunluk bulunmadığını,

belirterek aksi istikametteki mahkeme kararını bozmuştur.

Karardan anlaşıldığı kadarıyla; diğer bir kontratlı işçi durumuna vekalet eden kontratlı çalışana vekalet misyonu sebebiyle yapılacak ödeme meblağı belirlenirken her iki işçinin de Devlet memuru üzere kabul edilip tıpkı unvanlardaki Devlet memurlarının aylık fiyatları ile artırım ve tazminat meblağları belirlenerek 657 sayılı Kanunun 175. hususu uyarınca vekalet aylığı fiyatı, yan ödeme kararnamesi kapsamında da artırım ve tazminat farkları belirlenecek ve buna nazaran vekalet aylığı ile artırım ve tazminat farkları ödenecektir. Ayrıyeten, kontratlı işçi ek ödemeden yararlandığı için vekalet edilen durumun ek ödemesinin fazla olması halinde ortadaki fark da ödenecektir.

Öbür taraftan içtihadı birleştirme kararları dışındaki mahkeme kararları prensip olarak davanın taraflarını bağlamakta, genele teşmil edilmemektedir. Yönetim bakımından hukuksal statüsü ve maaşı oluşturan ödeme ögeleri memurlardan külliyen farklı olan kontratlı işçi hakkında bu kararı uygulamanın zorlukları ortadadır.

Bir defa 399 sayılı KHK’de karar bulunmayan hallerde 657 sayılı Kanun kararları direkt uygulanamamakta, Devlet İşçi Başkanlığının (Çalışma Genel Müdürlüğü) uygun görüşü gerekmektedir.

İkincisi öbür bir konuma yahut 1 sayılı Cevtel kapsamındaki bir takıma vekalet eden kontratlı çalışana 657 sayılı Kanun kararları kapsamında vekalet vazifesi sebebiyle ödeme yapıldığında ödenecek toplam meblağın vekalet edilen misyonun aylık yahut fiyatını aşması ihtimalidir. 657 sayılı Kanuna tabi memurlar bakımından bu türlü bir ihtimal kelam konusu değildir.

Sonuç olarak,

1. Kelam konusu mahkeme kararının uygulanmasında en ülkü yol olarak kontratlı işçi ve memurların ortak ödeme ögesi olan ek ödemenin temel alınması gerektiğini, 375 sayılı KHK’nin ek 9. unsuru kapsamında asilde aranan kaidelerin taşınması halinde kontratlı işçinin durumu için belirlenen ek ödeme oranı ile vekalet ettiği takım yahut durumun ek ödeme oranlarının farklı olması halinde ortadaki farkın ödenmesi gerektiğini,

2. Asilde aranan kurallar belirlenirken vekalet edilen takım yahut konum için ilgili mevzuatta belirlenen koşulların temel alınması gerektiğini,

3. Başka taraftan, hususun tarafının yalnızca 399 sayılı KHK’ye tabi kontratlı işçi olmadığını, 4/B kapsamındaki kontratlı işçi bakımından da emsal sıkıntılar yaşanabileceğini, bu çerçevede bahsin yasal bir düzenlemeye kavuşturulmasının ya da bu yıl içinde yapılacak toplu kontratta sorunun çözülmesinin uygun olacağını,

değerlendirmekteyiz.