Kabataş’ta İstanbul’un tarihine ışık tutacak kalıntılar

Kabataş-Beşiktaş-Mecidiyeköy- Mahmutbey metro sınırının Kabataş istasyonu olacak alanda İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından bir yıldır arkeolojik hafriyatlar yapılıyor. Hafriyatlar sırasında yüzeyin çabucak 1 metre altında kalıntılar ortaya çıkmaya başladı. 19.Yüzyılın sonlarında yapılan ve Avrupa’nın birinci konserve fabrikası kalıntılarının bulunduğu alanda bir de podima döşemeli mozaiklere rastlandı. Deniz düzeyinin 4 metre altında ise M.Ö 6. yüzyıla ilişkin klasik devir küçük buluntular ortaya çıkarıldı. Çalışmaların devamında ise arkeologlar daha derinde antik liman dolgusuna rastlamayı öngörüyor.

”AVRUPA’NIN BİRİNCİ KONSERVE FABRİKASININ TEMEL KALINTILARINA ULAŞILDI”

Bir yıldır süren Arkeolojik hafriyatlarda nasıl kalıntılara rastladıklarını anlatan Arkeolog Mehmet Ali Polat, “Burası, Kabataş-Beşiktaş-Mecidiyeköy- Mahmutbey metro sınırının Kabataş istasyon alanı. Burada İstanbul Arkeoloji Müzeleri olarak gerçekleştirilen bir çalışma var. İstanbul Arkeoloji Müzeleri, yıl içinde İstanbul genelinde yaklaşık 250 hafriyat çalışması gerçekleştirmekte. Bunların bir kısmı inşaat hafriyatları, altyapı çalışmaları. Bir kısmı ise büyük projeler. Yani metro, Marmaray üzere projelerin hafriyatları. Burası da metro çizgisinin bir istasyon alanı. Hafriyat çalışmalarına başlanmadan evvel heyet kararları gereği İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından bir çalışma yapılması istenildi. 3 sene evvel çabucak ardımızda gördüğünüz bir şaft hafriyatı gerçekleştirildi. Bu şaft hafriyatı yapıldıktan sonra istasyonun genişletilmesi gerektiği düşünüldüğünden çalışmalar, alanın büyütülmesiyle devamı etti. Çabucak denizin dibindeyiz. Yüzeyden itibaren yaklaşık 1 metre sonra kalıntılar gelmeye başladı. Burada çabucak gerimde temellerini gördüğünüz yapı bin 800’lü yılların yani 19. yüzyılın sonunda 1891’de yapılmış, Avrupa’nın birinci konserve fabrikasına ilişkin temeller var. İsmi Ermys Konserve Fabrikası. Çoğunlukla domates ve bezelye yaptığı tarihi kayıtlardan görünüyor. Avrupa’nın birinci konserve fabrikası bu. İkinci fabrikayı ise tıpkı firma, Ayvansaray’a açıyor. Biz o konserve fabrikasının taş temellerini bulduk. Fabrika aslında taş üzeri ahşap ve kırma çatılı, makas çatıyla yapılmış. Olağan vakitle yıkıldığı için, yalnızca yüzey altında kalan temelleri günümüze kadar ulaşmış durumda” dedi.

”PODİMA MOZAİK DÖŞEMELİ BİR DE AVLU ORTAYA ÇIKARILDI”

Fabrikanın çabucak yanında daha eski yıllara ilişkin podima mozaik döşemesine rastladıklarını söz eden Polat, “Konserve fabrikasının çabucak yanında genişçe bir avlu var. Bu bin 800’lü yıllar yani fabrikadan biraz daha öncesine tarihlendirilen podima mozaik döşemeli bir avlu. Podima mozaiklerinin çabucak ortasında da bir süs havuzu var. Yani bir toplumsal alan ortaya çıkartıldı. Bunun yanında tekrar 1700’lü yılların sonu, 1800’lü yılların başlarına ilişkin temel kalıntıları var. Bu kalıntıların belgelenme çalışmaları devam ediyor. Belgeleme çalışmaları ve hafriyat çalışmaları bittikten sonra ilgili konseye çıkan bulguların tamamı sunulacak. Heyetten gelecek karar sonucunda de buradaki çalışmaların akıbeti aşikâr olacak. Yani bunların kalındırılıp kaldırılmayacağı, taşınıp taşınmayacağı, derine inip inilmeyeceği.” tabirlerini kullandı.

“ALANDA MİLATTAN EVVEL 6. YÜZYILA İLİŞKİN KÜÇÜK BULUNTULAR MEVCUT”

Deniz düzeyinin 4 metre altında M.Ö 6. yüzyıla ilişkin klasik periyot küçük buluntulara da rastladıklarını anlatan Mehmet Ali Polat, bu buluntuların İstanbul Arkeoloji müzelerine götürüldüğünü tabir etti.

Polat, “Başlangıçta bahsetmiştim, biz birinci şaftla hafriyata başladık. Orada 25-30 metre kadar derine inildi. Zati aşağıda metro çalışmaları devam ediyor. Oradaki bulgularımıza bakarsak bu kalıntılardan sonra, deniz düzeyinden çabucak sonra eski bir liman dolgusu ile karşı karşıya geleceğiz. Orada elde ettiğimiz en eski bilgi ise, M.Ö 6’ncı yüzyıla ilişkin, bizim Yunan periyodu dediğimiz periyoda ilişkin küçük çanak-çömlekler, küçük buluntular mevcut. Büyük ihtimal burada derine indiğimiz var M.Ö 5-6’ncı yüzyıla, Roma periyoduna ilişkin buluntularla karşı karşıya geleceğiz diye konuştu.

“BÜYÜK İHTİMALLE DAHA DERİNDE ANTİK BİR LİMAN İLE KARŞI KARŞIYA GELECEĞİZ”

Bu kalıntıların tarihî ve arkeolojik açıdan ne mana tabir ettiği ile ilgili ise Polat, “M.Ö 5-6’ncı yüzyılda Boğaz sınırında arkeolojik kazılarla kanıtlanmış bir yerleşim alanı mevcut değil. O yüzden burada bulmuş olduğumuz kalıntılar, Boğaz çizgisi arkeolojisi için çok kıymetli. Tıpkı tip bulgular çabucak biraz ileride Beşiktaş metro hafriyatında da mevcut. Fakat burada gördüğümüz, bu bulguların çıkması, burada küçük bir koyun olabileceğini, antik bir liman olabileceğini düşündürüyor. Zati topografyaya da baktığımız vakit da buranın küçük bir koy olduğu ve dolduğu Osmanlı periyoduna de tarihi kayıtlardan anlaşılıyor. Büyük bir ihtimalle derine indiğimiz vakit burada küçük bir antik liman dolgusu ile karşı karşıya geleceğiz dedi.

”ÇALIŞMALARIN AKIBETİNE İLGİLİ HEYET KARAR VERECEK”

Kazıdaki titiz çalışmaların nasıl ilerlediğini anlatan Polat, kalıntıların akıbetine ilgili konseyin karar vereceğinin altını çizerek, “Burada bütün alan 5’e 5 karelajlara bölünüyor. Her birine bir numara veriliyor. Buralarda çıkan buluntulara kasalara konduğu vakit etiketine de hangi karelaja ilişkin olduğu yazılıyor. Ve bunlar atölye kısmına çıkartılıyor, burada yıkanıyor ve tasnif ediliyor. Etütlük yahut envanterlik olarak ayrılıyor. Bunların belgelenmesinin akabinde, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne götürülüyor. Çok yüzeyde bu buluntular. Aslında hayli da tahrip olmuş. Daha evvelki şaft hafriyatında da çıkan buluntular kesilip kaldırılmıştı. Büyük ihtimalle bunların kaldırılması ve hafriyatın devam etmesi lazım. Zira kot olarak çok aşağı inmemiz gerekiyor. Bu formda inmenin mümkünatı yok ancak olağan buna karar verecek olan, ilgili şuradır sözlerini kullandı.