Hulusi Akar’dan ‘Ermeni sorunu ve Harbord Raporu’ başlıklı makale

Savunma Bakanı Hulusi Akar, doktora tezi ve akademik araştırmaları nedeniyle 1915 olaylarının kendisi için özel mana taşıdığını belirtti.

Bakan Akar, savunma, strateji ve güvenlik hususlarının işlendiği RealClearDefense sitesi için “Ermeni sorunu ve Harbord Raporu” başlıklı bir makale kaleme aldı.

Akar, “Harbord’ın Ermenistan’a Yönelik Askeri Misyonu” başlığıyla hekim tezi hazırladığını anımsatarak mevzuya ait yaptığı detaylı araştırmalar nedeniyle 1915 olaylarının kendisi için özel mana taşıdığını kaydetti.

Amerikalı General James Guthrie Harbord’ın önde gelen askerlerden biri olduğuna dikkati çeken Akar, Harbord’ın Filipinler’den Meksika İhtilali ve Birinci Dünya Savaşı’na kadar ABD’nin yüzyıl boyunca dahil olduğu tüm çatışmalarda kıymetli rol oynadığını, ülkesinin Orta Doğu ve Türkiye ile çağdaş diplomatik bağlantılarının oluşmasında da etkin vazife aldığını belirtti.

Harbord raporunun, Ermeni problemi üzerindeki sis perdesini kaldırdığını vurgulayan Akar, şöyle devam etti:

“ABD Lideri Woodrow Wilson, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde, birtakım kümelerin ve Ermeni lobisinin baskısıyla Türkiye’ye Harbord başkanlığında bir araştırma heyeti gönderdi. Kendisine, alanlarında uzman 2 general, 13 subay ve sivil memurlardan oluşan 50’den fazla memur eşlik etti. Bölgede 58 gün boyunca yapılan kapsamlı müşahede ve araştırmaların akabinde Harbord’ın askeri araştırma heyeti uzun bir rapor hazırladı. 1603 sayfadan oluşan ve propaganda ile sis perdesini aralamayı başaran rapor, Osmanlı İmparatorluğu ile Ermeni tebaasının savaş vaktindeki münasebetlerine yaklaşımında entelektüel dürüstlüğün yanı sıra nesnelliğini de ortaya koydu. Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde yüzyılı aşkın süreyi kapsayan bu bahis hala tartışılıyor. Birinci Dünya Savaşı’nın silahları faal değil fakat bu çatışmanın siyasi yankıları bölgede varlığını hala hissettiriyor. O periyotta ABD’deki Ermeni yanlısı lobiler ve Türkiye’deki birtakım kümeler Harbord’ın bu misyonuna karşı çıktı.”

– “Amerikalı General raporunda Türk ve Ermenilerin uzun yıllar barış içerisinde yaşadığını teyit etti”

Akar, Amerikalı General’in raporunda Türk ve Ermenilerin uzun yıllar barış içinde yaşadığını teyit ettiğine dikkati çekerek rapordan “Resmi bir kışkırtma olmaksızın aksiyonlar gerçekleştirilmediğinde, kendi hallerine bırakılan Türk ve Ermenilerin şimdiye kadar birlikte barış içinde yaşayabildiklerini gösterecek çok şey var. Beş yüzyıl boyunca birebir toprakta yan yana yaşamaları, karşılıklı dayanışma ve karşılıklı ilgilerini açık formda gösteriyor.” sözlerini alıntıladı.

“Resmi kışkırtma”nın bölgeye yönelik büyük güçlerin kışkırtması olduğunun altını çizen Akar, raporda, Osmanlı Ermenilerinin Türkiye’nin hiçbir yerinde çoğunlukta olmadığı gerçeği üzere diğer bulguların da yer aldığını belirtti.

Akar, rapor ve eklerinin Ermenilerin, imparatorluğun öteki tebaalarına karşı işledikleri zulmün tespit edilmesine de yardımcı olduğunu kaydederek “Her şeyden evvel General Harbord, ABD’nin gelecekte bu türlü bir ‘resmi kışkırtmada’ rol oynamayacağından emin olmak istiyordu ve Harbord’ın raporu, bozguna uğramış Osmanlı İmparatorluğu’ndan bir ABD mandası, hatta bir sömürge oluşturma fikrine son vermeye yardımcı oldu.” değerlendirmesinde bulundu.

Osmanlı İmparatorluğu’nun, son devrinde hem hudutları içinde hem de komşu coğrafyalarda meydana gelen büyük insani krizleri göz arkası etmeyi amaçlamadığını vurgulayan Akar, “Nitekim tehcirin yaşandığı Birinci Dünya Savaşı’nın şiddetli kurallarında Osmanlı Ermenileri hayatını yitirdi. Başka Osmanlı vatandaşları da salgın hastalıklar ve göçlerin yanı sıra devlet otoritesinin zayıflaması sonucu artan çeteler ve silahlı kümelerin öncülük ettiği isyan hareketleri nedeniyle hayatını kaybetti.” tabirini kullandı.

– “Düşmanlık ateşini körüklemek benim arzum değildir”

Akar, Harbord’ın tarihi kayıtlara dayalı raporunun Türkler, Ermeniler ve tüm bölge hakları için daha barışçıl bir gelecek öngördüğüne işaret ederek raporun Washington DC’deki ABD Ulusal Arşivler ve Kayıtlar Ajansında (NARA) bulabileceğini belirtti.

Akademik açmazın siyasi çözümsüzlüğün fitilini ateşlediği değerlendirmesinde bulunan Akar, “Düşmanlık ateşini körüklemek isteğinde değilim lakin tarihten düşmanlık çıkarmak ve yeni terslikler yaratmak ortak bir gelecek inşa etmek için kabul edilmez ve yararsız.” sözüne yer verdi.

Akar, Ermenistan’ın Türkiye’nin davetlerine karşılık vermediğine değinerek şunları kaydetti:

“Dönemin Başbakanı Cumhurbaşkanı (Recep Tayyip) Erdoğan, 2005 yılında Ermenistan Cumhurbaşkanı’na bir mektup göndererek tarihçiler ve bilim adamlarından oluşan ortak bir kurul kurulmasını önerdi. Öngörülen komite, araştırmasını Türkçe ve Ermenice olarak ve ilgili tüm üçüncü ülke arşivlerinde yürüterek bulgularını milletlerarası toplumla da paylaşacaktı. Bu mevzuyu akademik manada şahsen araştırmış biri olarak, bu teklifin hala geçerli olduğunu söylemekten memnuniyet duyuyorum lakin Türkiye’nin bu teklife şimdi bir karşılık alamadığını yahut Ermenistan’ın kendi arşivlerini açmadığını görmek beni üzüyor.

Ermenistan ile Azerbaycan ortasında geçen yıl açıklanan ateşkes, yeni bir sayfa açılabilmesi için kıymetli bir fırsat sunuyor. Ayrıyeten Türkiye, Şubat 2020’de Ermenistan’daki darbe teşebbüsünü reddeden ve kınayan birinci ülkelerden biriydi. Güvenlik, istikrar, barış ve refah fırsatı, yalnızca Ermenistan için değil birebir vakitte bir bütün olarak bölge için de gereken şeylerdir.

Tahminen Ermenistan’ın önderleri Türkiye’nin Ermenistan’a gönderdiği iletilere kulak verip barışa yatırım yapmayı seçerlerse, siyasi ve ekonomik getiriler tüm bölge için üst düzeyde olacaktır. Türkiye, ABD üzere müttefik ülkeler de dahil olmak üzere üçüncü ülkelerden, bu yeni anlayışı sağlamaya yardımcı olmasını ya da tarihi bir tartışmayı siyasallaştırma eforlarına karşı dikkatli olmasını istiyor. Net bir formda tercihimiz birinci alternatiftir. Zira fakat o vakit General Harbord’ın 1919’da rapor ettiği, tarih boyunca dayanışma ve bir ortada yaşama imkanı bir kere daha ortaya çıkabilir. Lakin o vakit Harbord’ın vazifesi nitekim bitmiş olur.”