Debi’nin mevtinde Fransa kuşkusu

Çad’da 19 Nisan günü ayrılıkçılarla çıkan çatışmada hayatını kaybeden Devlet Lideri İdris Debi İtno ile ilgili tartışmalar sürüyor. Ülkenin kıymetli aşiretlerinden Zegave üyesi olan Debi’nin, Guran aşiretinin öncülük ettiği isyancılar tarafından öldürülmesinin akabinde ülkedeki aşiretler ortasında yeni çatışmaların çıkmasından tasa ediliyor. Çadlı üst seviye bir bürokrat, Debi’nin öldürülmesinde Fransa kuşkusu olduğunu söyledi. Debi’nin son yıllarda başta Türkiye olmak üzere Rusya, Çin, ABD ve İsrail ile siyasi, ekonomik, kültürel alakalarını artırdığına dikkat çeken Çadlı bürokrat, bu durumdan en fazla Macron idaresinin rahatsız olduğunu belirtti.

OĞLUNDAN, MACRON’A HAL

Altı kez devlet başkanlığı seçimini kazanan Debi, Değişim ve Ahenk Cephesi (FACT) militanlarının saldırdığı Kanem bölgesine giderken Mao sınırında öldürülmüştü. Eski Fransız sömürgesi olan ve hala Fransa’nın resmi lisan olduğu Çad’ı 31 yıldır yöneten Debi için 23 Nisan’da büyük bir cenaze merasimi düzenlendi. Babasının akabinde vazifesi devralan oğlu Mahamat İdris ve Askeri Kurul üyelerinin, merasime katılan Fransa Cumhurbaşkanı Macron’a soğuk hali dikkatlerden kaçmadı. Macron’u karşılamayan oğul Debi, Fransa Cumhurbaşkanı ile tokalaşmadı ve yüz yüze gelmekten kaçındı.

GÜNEYİ PETROL DENİZİ

Gazetemize konuşan Türkiye’nin Çad Kurucu Büyükelçisi Ahmet Kavas, Çad’ın güneyinin petrol denizi olduğunu söyledi. Çad’ın uranyum, altın, elmas ve gibisi yeraltı zenginliklere sahip olduğunu, Çin ve ABD’nin son devir yer altı madenleri konusunda yer etütleri yaptığını söyleyen Kavas “Çin, Rusya ve ABD yanında Türkiye de bölgede faaliyetlerini ve tesirini kıymetli oranda arttı. Son yıllarda bu manada milletlerarası güçler ortasında bir Çad rekabeti vardı. Fakat Fransa’nın hem geçmiş sömürge tarihi hem de mevcut askeri, siyasi, kültürel nüfuzu sebebiyle kendisini en rahat hissettiği Afrika ülkesi katiyen Çad idi. Çad tıpkı vakitte Fransızların Afrika’nın merkezinde siyasi, askeri, ekonomik ana üssü durumundaydı. Bu ülkede hava ve kara üsleri ile birlikte üç bin Fransız askeri konuşlu durumda” diye konuştu.

İSYANCI ÖNDERİ FRANSA EĞİTTİ

Çad’da İdris Debi’nin altıncı sefer başkanlığa seçildiği 11 Nisan günü Libya hududunda (Kuzey) isyan başlatan milisler bir hafta üzere bir vakit diliminde 500 kilometreyi problemsiz geçerek ülkenin kuzey çöllerinde inanılmaz ilerleme kaydetti. FACT militanları başşehre 250 kilometre uzaklıktaki Kanem bölgesine ulaştı. Bu durumu olağandışı bir ilerleme olarak nitelendiren Ahmet Kavas, daha evvel İdris Debi’nin 20 kere suikast ve gibisi taarruzlara maruz kaldığını, Fransız kara ve hava gücünün bu periyot Debi’nin yanında yer alarak teşebbüsleri bertaraf ettiğini kaydetti. Ahmet Kavas “Mevcut idareye baş kaldıran Guran aşireti başkanı Mehdi Ali Fransa’da eğitim gören biri. Hafter’in isyan sürecine de Çad’dan dayanak veren küme da tekrar Mehdi Ali’ye bağlı militanlardı. İngiltere, ABD, Katar, Kamerun başta olmak üzere kimi ülke büyükelçilikleri Çad’da bulunan vatandaşlarına 17 Nisan tarihinde ‘Çad’ı terk edin’ mail gönderdi. Bu olay önemli manada birçok bilinmezi barındıran bir ölümdü” sözlerini kullandı.

FETÖ OKULLARINI ÇABUCAK DEVRETTİ

Maarif Vakfı Çad eski sorumlusu İbrahim Er de gazetemize yaptığı değerlendirmede İdris Debi için “Türkiye dostu bir devlet adamıydı. FETÖ okullarını birinci devreden ülke olması ve teröristlerle işimiz olamaz çıkışı onun Türkiye’ye ilgisini ve dostluğunu gösteren kıymetli bir boyut. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ehemmiyet verdiği bir isimdi ve Türkiye’nin Orta Afrika’ya açılmasında kıymetli misyonu vardı” tabirlerini kullandı. Kavas, ayrıyeten Fransa’nın öncülük ettiği ve Moritanya, Çad, Burkina Faso, Mali ve Nijer’in korunmasına yönelik kurulan G-5 güvenlik sisteminin merkezi olarak Çad’ın seçildiğini, 55 Afrika ülkesinin iştiraki ile kurulan Afrika Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreterliği’nin de tekrar Çadlı isimler tarafından yürütüldüğünü belirtti. Türkiye’nin iki misli yüz ölçümüne karşın 14 milyon nüfusa sahip Çad’ın hayvancılık ve tarım üzere alanlarda harika potansiyele sahip olduğunu beyan eden İbrahim Er, ülkenin 100’den fazla kabileden oluştuğunu ve en emperyal güçlerin de bu silahı kullanarak ülkeyi böldüğünü ve yönettiğini söyledi.

LİBYA’YI KUŞATMA TEŞEBBÜSÜ

Eğitimini Türkiye’de alan ve Çad’da hala bürokrat olarak vazife yapan kaynak ise, Debi’nin öldürülmesini Afrika’da yaşanan eksen kayması ve hükümran rollerin değişme eğilimine paralel olarak Libya’yı kuşatma teşebbüsü olarak yorumladı. ABD’nin Afrika genelinde en büyük sivil merkezi Çad’da kurduğunu hatırlatan Çadlı isim “Amerika’nın ülkemizde açtığı misyon temsilciliğinde 300 ABD’li misyon yapıyor. Çin ve Rusya’nın da iktisat ve askeri alanlarda açılımları oldu. Erdoğan ve İdris Debi ortasına kurulan dostluk paralelinde iki ülke ortasında ticaret hacmi son beş yılda 6-7 kat artarak 150 milyon dolara yaklaştı. Çad’dan Türkiye’ye eğitim-öğrenim maksatlı giden öğrenci sayısı iki bini aştı ve son devir İdris Debi dört kez Türkiye’yi ziyaret etti. Bunlar çok kıymetli gelişmelerdi. Merkez Bankası olmayan (Merkez Bankası Fransa’da) ve bütün finansman trafiği Paris’ten yönetim edilen ve hala Fransızcanın resmi lisan olduğu bir ülke için bunlar çok kıymetli gelişmelerdi” dedi. Çad halkında Türkiye’nin çok özel bir pozisyona ve sevgiye sahip olduğunun altını çizen Çadlı kaynak, Libya’da kurulan Rus-BAE-Fransa-Mısır ittifakının Çad için de büyük tehlike olduğunu tabir etti.

YILMAZ BİLGEN