Adalet Bakanlığından ‘Hukuksal Açıdan Soykırım Yalanlar-Gerçekler’ paylaşımı

Adalet Bakanlığı, 1915 olaylarına ait tezlere türel değerlendirmeler içeren “Hukuksal Açıdan Soykırım Yalanlar-Gerçekler” paylaşımıyla karşılık verdi.

Adalet Bakanlığınca hazırlanan grafik, Bakanlığın toplumsal medya hesaplarından paylaşıldı.

Paylaşımda “Soykırım nedir, Türkiye BM Sözleşmesi’ne taraf mıdır, mevzuatımızda soykırım kabahati var mıdır, cürmün ögeleri nedir, bir fiilin soykırım olduğuna kim karar verir, dünya tarihinde soykırım hatası olduğu sonucuna varılmış yargı kararları var mı, 1915 olaylarını soykırım olarak niteleyen misyonlu ve yetkili bir mahkeme kararı var mı, olabilir mi, 1915 olaylarını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yargılayabilir mi, 1915 olaylarını soykırım olarak kabul etmemek cezalandırılabilir mi ve ABD Lideri’nin açıklamalarının tüzel temeli var mı?” sorularına cevap verildi.

Soykırımın, hukukun tanımladığı ve çerçevesini belirlediği milletlerarası topluma karşı bir cürüm tipi olduğu belirtilen paylaşımda, bu hatanın milletlerarası seviyede birinci kez “1948 BM Soykırım Cürmünün Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi” ile tanımlandığı hatırlatıldı.

Türkiye’nin 1950’den bu yana bu mukaveleye taraf olduğu vurgulanan paylaşımda, 149 devletin taraf olduğu kontrat doğrultusunda ülkelerin iç hukuklarında da “soykırım suçu”nun düzenlendiği bildirildi.

Paylaşımda 1 Haziran 2005’te yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 76. unsurunun soykırım kabahatini, 77. hususunun de insanlığa karşı kabahatleri memleketler arası dokümanlarda ortaya konulan çerçeveye uygun biçimde düzenlediği aktarıldı. Bu hatalarda vakit aşımının işlemeyeceğinin de karar altına alındığı vurgulanan paylaşımda, vakit aşımının işlememesi kuralının 1 Haziran 2005’ten sonra işlenen hatalar için geçerli olduğu belirtildi.

Paylaşımda şu sorulara ve karşılıklarına yer verildi:

“- Kabahatin ögeleri nedir?

Öncelikle özel bir kasıtla hareket edilmesi gerekir. Burada özel kasıt şudur: Ulusal, etnik, ırki yahut dini bir kümesi, yalnızca bu niteliği nedeniyle kısmen yahut büsbütün yok etmek gayesiyle hareket edilmiş olmalıdır. Bu saikle muhakkak bir kümeye yönelen öldürme, yaralama üzere yok etmeye yönelik fiiller soykırım hatasına neden olur.

– Bir fiilin soykırım olduğuna kim karar verir?

Soykırımın siyaset, sosyoloji ve tarih üzere çeşitli disiplinlerin ilgi alanına girdiğine kuşku yoktur. Lakin hukuken bir fiilin soykırım hatasını oluşturabilmesi için ya sav olunan hareketlerin gerçekleştiği ülke yargısının ya da yargılama yetkisine sahip bulunan milletlerarası bir yargısal düzeneğin (Uluslararası Ceza Mahkemeleri ya da Milletlerarası Adalet Divanı) bu bahiste karar vermesi gerekmektedir (BM Mukavelesi m. 6). Ayrıyeten suçlanan şahısların hayatta olması da kovuşturma koşullarından biridir.

– Dünya tarihinde soykırım kabahati olduğu sonucuna varılmış yargı kararları var mı?

1945 tarihli Nürnberg Mahkemesi, Almanya’nın savaş hatalarını ve insanlığa karşı cürümlerini yargılamıştır. Teknik manada soykırımı ele almayan bu mahkeme memleketler arası statü ile kurulmuştu. 1954’ten itibaren Almanya, kendi çıkardığı kanunlarla Yahudi soykırımı faillerini yargılamaya başlamıştır. 1965 yılında o kanunu değiştirerek vakit aşımını kaldırmış ve bunu aleyhe biçimde geçmişe yürütmüştür. Milletlerarası seviyede ise 1993’te Eski Yugoslavya Memleketler arası Ceza Mahkemesi, 1994’te Ruanda Milletlerarası Ceza Mahkemesi kurularak insanlığa karşı kabahatler yargılanmış, soykırım tespiti yapılmıştır. 1998 Ruanda kararı dünya tarihinde bir milletlerarası mahkeme tarafından soykırım kararı verilen birinci karardır. Memleketler arası Adalet Divanı, 2007’de Bosna’da bir soykırım olduğunu kabul etmiştir. Hasebiyle Almanya, Bosna ve Ruanda’daki olaylara ‘soykırım’ demenin türel bir temeli vardır.

– 1915 olaylarını soykırım olarak niteleyen misyonlu ve yetkili bir mahkeme kararı var mı, olabilir mi?

Bu mevzuda bir yargı kararı yoktur. Esasen ve usulen de mümkün değildir. BM Kontratı ve Memleketler arası Adalet Divanı kararlarında ortaya konulan çerçeve karşısında yargısal bir sistemin harekete geçmesi kelam konusu olamaz. Kaldı ki UCM ya da rastgele bir isim hoc mahkeme fakat hayatta olan failleri yargılayabilir. Argüman olunan failler hayatta değilse tüm ceza yargılamalarında olduğu üzere burada da kovuşturma imkanı bulunmamaktadır.

– 1915 olaylarını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yargılayabilir mi?

AİHM, Perinçek/İsviçre ile Mercan ve diğerleri/İsviçre kararlarında; 1915’te Osmanlı Devleti vaktinde Ermenilerin yaşadığı olaylar ve tehcirin milletlerarası hukuk manasında ‘soykırım’ olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği konusunda Soykırım Mukavelesi bağlamında Memleketler arası Ceza Mahkemesi ya da Memleketler arası Adalet Divanının bilakis bağlayıcı karar alma yetkisinin bulunmadığını tabir etmiştir. Hasebiyle 1915 olaylarından kaynaklı rastgele bir hak argümanı AİHM nezdinde ileri sürülemeyecektir.

– 1915 olaylarını soykırım olarak kabul etmemek cezalandırılabilir mi?

Bu bahis üstte anılan davalarla AİHM önüne taşınmıştır. Bu davalarda Ermeni soykırım argümanlarını reddetmeyi cürüm olarak düzenleyen İsviçre hukuku AİHM’den ihlal kararı almıştır. Mevzu söz özgürlüğü kapsamında değerlendirilmiştir. Kararda tarihî olaylar hakkındaki görüş açıklamalarını cezai yaptırıma bağlamanın Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi ile öngörülen tabir özgürlüğünü muhafaza yükümlülüğü ile bağdaşmayacağı vurgulanmıştır.

– ABD Lideri’nin açıklamalarının türel temeli var mı?

Ülkemizin de taraf olduğu Soykırım Mukavelesi ve bu mukaveleyi yorumlayan UAD içtihatları dikkate alındığında ABD Lideri’nin açıklamalarının tüzel bir karşılığı yoktur. Bireylerin olduğu üzere devletlerin de lekelenmeme hakkı vardır. Büsbütün siyasi saiklerle ortaya atılan mesnetsiz tezler, asırlar boyunca adalet ve hukukla yaşamış bir milletin ulu tarihine çamur atma arayışından diğer bir manaya gelmemektedir.”

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül de hazırlanan grafiği “Gerçekler güneş üzeredir. Güneş balçıkla sıvanmaz.” bildirisiyle paylaştı.