‘Hastalığı meskeninde geçirenler, evcil hayvanlarından uzak durmalı’

Pandeminin başından bu yana bilim dünyasının üzerinde en çok durduğu hususlardan biri de koronavirüsün beşerden hayvanlara geçme riski oldu. Geçtiğimiz haftalarda Avrupa’da, viriüsün İngiltere varyantının evcil hayvanlarda önemli kalp problemlerine yol açabileceği bildirildi.

Bu da salgınla çabada hastalığın bilhassa evcil hayvanlardan insanlara yayılma telaşını gündeme getirdi. Bilimsel olarak Covid-19 ile enfekte olan hayvanların, hastalığı insanlara yaymada değerli bir rol oynadığına dair şimdi kâfi delil olmasa da virüsün köpek, kedi üzere evcil hayvanlar ile maymunlar ve vizonlara bulaşabildiğinin ortaya çıkması, yeni varyantın (İngiltere) daha evvel koronavirüs bulaşmayan farelere de bulaştığının gösterilmesi, virüsün öteki mutasyonlara uğrayabilme riskini ortaya çıkardı.

“ONLAR DA BAŞKA AİLE BİREYLERİ ÜZERE KORUNMALI”

ABD ve Rusya’da hayvanlara yönelik Covid aşısı geliştirme çalışmaları sürerken, Ocak ayında Virulence isimli bilim mecmuasında, “Bazı evcil hayvan çeşitlerinin aşılanması, enfeksiyonun yayılmasını engellemek için gerekli olabilir” başlıklı bir yazı yer aldı.

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı’ndan Tıbbi Viroloji Bilim Kolu Lideri ve Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Heyeti Üyesi Prof. Dr. Kenan Midilli, süratli bulaşan ve artık tüm dünyada baskın hale gelen İngiltere varyantının evcil hayvanlara da bulaşabildiğine dikkat çekti. Prof. Dr. Midilli, “Evcil hayvanlarımıza maalesef bulaşabiliyor. Fakat evcil hayvanlarda çoklukla çok ağır bir tabloya yol açmıyor. Lakin hayvanlara bulaşmaların olması, epidemiyolojik açıdan kimi riskler içerdiği için, virüs hayvanlarda farklı bir evrimleşme gösterme riski taşıdığı için bu bahis üzerinde çok duruyoruz. Yaz sonuna gerçek Danimarka’da evvel insanlardan vizonlara, sonra vizonlarda değişim gösterip tekrar insanlara bulaşmalar olunca büyük bir telaş yarattı. Maalesef oradaki vizonların büyük çoğunluğunun itlafı ile sonuçlandı. Bu türlü bir evrimleşme sürecinin daha fazla devam etmemesi için gerekiyordu. Zira yapılan birinci çalışmalarda vizonlarda değişim gösteren varyantların bağışıklıktan kaçabilme yeteneğine sahip olduğuna dair bulgular vardı. Bu nedenle hayvanlarına bulaştırmak istemeyen evcil hayvan sahipleri de (evde kovid geçiriyorsa), onları da öbür aile bireyleri üzere muhafazalı. Yani yakın temastan kaçınmalı” dedi.

“HANGİ AŞIYI OLMALIYIM TEREDDÜTÜ GEREKSİZ”

İngiltere varyantının bütün yaş kümelerini daha kolay enfekte edebildiği için çocuk hadiselerinde da artış yaşanmasının olağan olduğunu belirten Prof. Dr. Midilli, “Ama bilhassa çocuklarda daha ağır seyrettiğine dair şu an için bir ispat yok” dedi. Aşı seçimi konusunda yaşanan baş karışıklığının da yersiz olduğunu kaydeden Prof. Dr. Midilli, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Şu anda seçim açmazından çok, aşıya bir an evvel ulaşmak ve aşılanmak daha değerli. Onun için, ‘bulduğunuz aşı, en düzgün aşıdır’ sloganı hala geçerli. Esasen aşılar hastanelerde yapılıyor ya da tabip denetiminde ve aşikâr bir müddet bekletilerek yapılıyor. Yan tesir tasasına de bu nedenle gerek yok.”

“ANTİKOR TESTİ ÖNLEMDE GEVŞEMEYE YOL AÇIYOR”

Aşı yaptırdıktan sonra antikor baktırmanın şahısta gereksiz bir rahatlık ya da telaşa yol açabileceğini de vurgulayan Prof. Dr. Midilli, bakılan antikor seviyeleriyle aşının koruyuculuğuna dair bir sonuca ulaşılamayacağını tabir etti. Bilim Heyeti Üyesi Midilli şöyle uyardı:

“Aşıların hangi antikor seviyesinden sonra kesin kollayıcı olduğuna dair belirlenmiş bir bedel yok. Yalnızca aşı karşılıklarına bakarak koruyuculuk oranı üzerinde karar vermek de mümkün değil. Zira bellek hücreleri var, T hücre cevapları var. Bunlar da koruyuculuk açısından son derece kıymetli parametreler. Antikor baktığımızda, o antikorların hakikaten gözetici olup olmadıklarını da bilmiyoruz. Yalnızca ‘antikor var’ diyebiliyoruz. Yani (vücutta) o virüse tepki gösteren moleküllerinizin varlığını gösteriyor bu data. Fakat bunun sahiden kollayıcı olup olmadığını bilmeniz için nötralizasyon testi yahut onun muadillerinin yapılması gerekiyor. O da kitlesel aşılamalarda yaygın bir formda yapılması mümkün değil ve gerekli de değil. Şu anda yapılan bütün antikor testleri, pratik açıdan çok fazla bir şey getirmiyor hiç kimseye. Belirli noktalar netleşinceye kadar koruyuculuk seviyeleri yahut daha güzel bir test alternatifi geliştirilene kadar, antikor testlerinin rutin olarak yapılmasını önermiyoruz. Hatta bu antikor test sonuçları, daha da fazla baş karışıklığına yol açıyor. Bilhassa ‘benim antikor düzeyim yüksek’ diye düşünen kişi, artık maskeyi biraz daha az takabileceğini yahut daha fazla kalabalığa karışabileceğini düşünebiliyor. Antikor seviyesinin bu türlü bir şeye asla bir destek oluşturmaması gerekiyor.”

“TEDBİRLERE İSTEKLİ AHENK ÇOK DAHA ÖNEMLİ”

Süratle yayılan ve ülkemizde de baskın hale gelen İngiltere varyantının daha fazla hadiseye yol açarak, hastanelerin süratle dolduğu bu günlerde, korunma önlemlerine tekrar işaret eden Prof. Dr. Midilli, her şey olağana dönmüş üzere davranmak yerine önlemlere istekli ahengin çok daha kıymet kazandığını söyledi. Prof. Dr. Kenan Midilli, “Varyantlarla birlikte korunma önlemlerinde rastgele bir değişiklik olmadı. Yapacağımız şey tekrar maske, aralık ve el hijyenine çok dikkat etmek. Artık kapalı ortamlarda buna çok daha sıkı uymamız lazım. Kalabalık ve kapalı ortamlardan mutlaka kaçınmamız lazım. Serbestleşmelerle her şey olağanmış üzere, bütün gündelik hayatımızı o halde planlamamız, hadise sayısını arttırıcı davranış hallerden bir tanesi. İngiltere varyantı çok süratli yayılabildiği ve hasebiyle görülme katsayıları daha yüksek olduğu için daha da sıkı önlemler alınması ve bu önlemlere de ‘gönüllü olarak’ uyulması gerekiyor. Bu çok değerli. Yapılabilecek en yeterli korunma yolu mümkün olduğunca çok kişinin aşılanması lakin kısa bir müddette ulaşılabilecek bir amaç değil şu anda. O nedenle korunma önlemlerine mutlak ahenk çok değerli. Yani mümkün olduğunca az kişi ile görüşmemiz gerekiyor” dedi.