Genetik kodlarımızda bayana hürmet var

Bayan ve Demokrasi Derneği Lider Yardımcısı Sümeyye Erdoğan Bayraktar’la Bayan ve Demokrasi Derneği’nin(KADEM) Üsküdar’daki merkezinde buluştuk. Derneğin bayanlar üzerine yürüttüğü çalışmalardan yola çıkarak ülkemizdeki bayanların, hayatın farklı alanlarında yaşadıkları ıstırapların aşılması için neler yapıldığını ve nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini konuştuk. Bayraktar, sorularımı büyük bir samimiyetle cevapladı. Buyurun.

Öncelikle anne, eş, kız evlat ve bayan kimliğinizden yola çıkarak şunu sormak istiyorum: 2013 yılından bu yana KADEM Derneği Lider Yardımcılığı misyonunu yürütüyorsunuz. Bu ülkede bayanlar için çalışma yapmanın kolay ve güç tarafları için neler söylersiniz? Bu zorlukları aşmada bayanın gereğince destekçisi var mı sizce?

Bayanın gerisinde çok güçlü takviyeler var elbette. Siyasi iradenin bu konudaki kararlılığı, insaf sahibi herkesin teslim edeceği bir hakikattir. Sayın Cumhurbaşkanımız’ın, bayanların kamusal hayata iştiraki konusundaki eforları bizim için de çok cesaretlendirici.

Manevi manada ise mağdur bayanlar, kendilerine sahip çıkanları, onlar için çalışanları görüyor ve destekliyorlar. Onlardan gelen ileti ve dualar işimize inancımızı daha da arttırıyor. Gençlerin bu mevzularda hassaslığı ve bunun yanında bayan hakları konusunda yapılan akademik çalışmaların yaygınlaştığını görmek hoş.

ÖNYARGILARDAN OLUŞMUŞ GÜÇLÜ BİR DİRENİŞ VAR

Lakin bu takviyeleri kâfi görmüyorum. Çok açık konuşacağım; bayan hakları gayretlerinin tarihî süreçlerine dair yerleşik bir grup olumsuz önyargılardan ötürü, bir kesimde çok güçlü bir karşı direnç var. Bayanı, kendine nazaran ikinci sınıf görmeye alışmış bu zihniyet için, bayanların, toplumun her alanında kelam sahibi olması gerektiğini söylemek, basitçe ve memnuniyetle kabul edilemiyor. Öte yandan, Batı menşeli bayan hakları telaffuzunda kullanılan fakat toplumumuzun birtakım ahlaki, ailevi ve manevi pahalarını vakit zaman tahkir eden, hatta bu kıymetlere savaş açan imgelerin de bu karşı direnci beslediğini görüyoruz.

Lafı evirip çevirmeden söylemek gerekirse, bu direnç en nihayetinde bir güç savaşından kaynaklanıyor. Halbuki hayat bir güç savaşından ibaret değildir. Hayat, insan olma ve insan kalma uğraşıdır. İnsan kalabilmek de hayatı, hak ve sorumluluklarıyla birlikte, bayan ve erkeğin adil halde paylaşmasıyla mümkün olur.

TÜRK DEVLET GELENEĞİNDE BAYAN KIYMETLİDİR

Aradığımız “insanlık onuru” Anadolu irfanında mevcut aslında. Bizim olumsuz örfe odaklanmak yerine bu irfanı yine keşfetmemiz gerek. Türk devlet geleneğinde de görüyorsunuz; bayana verilen kıymet, bazen idarenin hatunlarla paylaşılması, bunlar genetik kodlarımıza işlemiş… Hasebiyle evet, aşılması gereken önemli düşünceler olmakla birlikte, pek çok diğer toplumla kıyaslandığında adil bir paylaşım ve bayanın insanlık onurunu teslim etme noktasında daha güçlü ve gelişmeye açık bir toplum olduğumuzu düşünüyorum.

BAYAN HAKLARININ TEK TARİFİ BATILI VE SEKÜLER DEĞİLDİR

İstanbul Sözleşmesi’nden çekildik. Bu kararı bekliyor muydunuz? Bundan sonra bayan hakları konusunda nasıl bir yol izleyeceksiniz?

İstanbul Mukavelesi de dahil, aile içi şiddetle uğraşa ait mevzuatın tamamı kıymetli birer enstrüman. Kaldı ki İstanbul Kontratı nihayetinde bir çerçeve kontrattı. O kontrattaki şiddetle gayret perspektifini gözeten ve daha kıymetlisi kendi toplumsal deneyimimizden faydalanarak oluşturduğumuz bir iç hukuk var. İç hukukumuzdaki ilgili yasa ve tüm düzenlemelerle birlikte, bayana karşı şiddetle gayretin güçlendirilerek sürdürüleceğine inanıyoruz. Bizim de çalışmalarımız bu minvalde devam edecektir.

ŞİDDETE KARŞI KANUN HALA YÜRÜRLÜKTE

Ama şu noktada çok dikkatli olmamız gerekiyor; İstanbul Mukavelesi’nin feshini güya bayana şiddetle çabayı düzenleyen 6284 sayılı Kanun da iptal edilmiş üzere anlayan, bu türlü düşünmeye yatkın bir kesim var. Bilhassa alanda şiddetle çabanın uygulayıcılarında bu türlü bir algının görülmesi çok tehlikeli sonuçlar doğurur. 6284 sayılı Kanun’un uygulamasında hiçbir aksaklık olmaması için kamu vazifelileri ve STK’lar özel bir hassaslık göstermeliler. Biz de bu noktada elimizden geleni yapacağız.

BAYAN HAKLARI İÇİN MÜCEDELEYE DEVAM

Bayan hakları ise natürel daha kapsamlı bir mevzu. Bayan haklarının tesisi için İstanbul Sözleşmesi’nden evvel de uğraş veriliyordu, sonrasında da tahminen daha güçlü bir biçimde verilmeye devam edilecek. Bu noktada, bayan hakları tartışmasının sağlıklı bir tabana çekilmesi için uğraş göstereceğiz. Ne baskıcı ve kısıtlayıcı önyargıların ne de LGBT lobisinin milletlerarası ölçekteki propagandasının, bayan hakları gayretine ziyan vermesine razı olabiliriz. Bayan hakkı denince bunun yalnızca Batılı ve seküler bir tanımlaması olmadığını; temelde büyük bir ortak hissede olmakla birlikte, her bölümün, her toplumun bu hakları kendi inancı ve toplumsal gerçekliklerine nazaran tanımladığını göstermek önemli.

REFAH PARTİSİ BAYAN KOLLARI’NI ERDOĞAN KURDU

Dernek olarak bayanın toplum ve ailedeki yerini güçlendirmeye çalışırken yürüttüğünüz çalışmalarda, toplumun hangi kesitinden daha çok takviye görüyorsunuz? Bu çalışmalara kimler karşı çıkıyor? Bilhassa muhafazakar topluluktan bir kesim neden size yansılı?

Bizi objektif bir gözle takip edip kaygımızın, tüm bayanların haklarına ulaşması olduğunu gören her kısımdan, siyasi, dini, toplumsal kümeden destekçilerimiz var. Olağan benim ve idaremizdeki kimi arkadaşlarımızın siyasi kimliği açıkça bilindiği için doğal olarak AK Parti tabanından da önemli bir dayanak görüyoruz. Bu takviyeleri çok önemsiyoruz. Çalışmalarımıza karşı çıkanların büyük kısmının motivasyonu, siyasi ve/veya ideolojik. Geri kalanların aykırılığı ise geleneğin birtakım yanlış uygulamalarından kaynaklanıyor. Bu yanlış uygulamaların -sanılanın aksine- dinle pek ilgisi de yok. Örnek olarak; erkeklerin mesken ve aile işlerine takviye olmasının aşağılanması, dul bayanların tekrar evlenmesinin onaylanmaması, zina/aldatma bayanlar için “öldürülme sebebi” iken, erkeklere adeta hak görülmesi üzere durumlarda kendini gösteren problemli zihniyet, yalnızca dindarlar ortasında değil, başka kısımlarda de ziyadesiyle yaygın. Sayın Cumhurbaşkanımız yıllar evvel Refah Partisi’nde Bayan Kolları’nı kurma fikrini ortaya attığında onu kıyasıya eleştiren zihniyet, bugün bizim, bayanın kamusal varoluşunu savunmamıza da birebir biçimde itiraz ediyor.

BAYAN VE ERKEĞİN AHLAKEN SORUMLUĞU EŞİTTİR

Dinen, kadın-erkek münasebetlerinde istikrarın ve ahlakın korunmasında, bayan ve erkeğin sorumluluğu eşit olduğu halde, hem dindar hem seküler ailelerde, klâsik olarak bu sorumluluk daha çok bayanla özdeşleştirilmiş. Keza ayetteki “ehlini ateşten koruma” -yani kulluğu ve yeterliliği sevdirerek öğretmek ve yaşatmak- buyruğunun muhatapları erkekler olsa da, yerleşik fikirde, ailede huzurun tesisi bayana yüklenmiş. Hasebiyle bahsettiğimiz kesimde bayanın çalışması yahut toplumsal hayatta etkin olmasının, kesinlikle ailenin bozulmasıyla sonuçlanacağı inancı hakim. Çağdaşlaşmanın aileler üzerindeki tüm olumsuz tesirlerini, sadece bayanların kamusal hayatta faal olmasına bağlamak hem mantıken yanlış hem de hakkaniyetten uzak. Bayan köyde, tarlada çalışırken aileyi bozmuyor da, kentte çalışırken mi bozuyor? Demek ki burada daha karışık, katmanlı dinamikler var. Nedense kamusal alanda köylü bayanın değil, kentli, eğitimli ve en çok da dindar bayanın görünürlüğü sorun oluyor.

ALANDA ÇALIŞIYORUZ

8 Mart’ta bayanın toplum ve aile içindeki bedelini koruyan ve güçlü bir bayan için çıkılan yolda neler yapılması gerektiğine dikkat çeken bir bildirge açıkladınız. Bu bildirgenin ‘sözde’ kalmaması için neler yapıyorsunuz?

Bayanın yaratılışta ve hukuk önünde erkekle eşit olduğu çok temel bir hakikat lakin bunun toplumun genelinde kabul gördüğünü söyleyemeyiz. Lafzen kabul edilse bile çoğunlukla içselleştirilmediğini, uygulamadaki yanlışlarla görüyoruz. Bu yaklaşım gündelik hayatta nasıl çıkıyor karşımıza? Bayana kelam hakkı vermeyerek, yarısı bayanlardan oluşan bir toplumda tüm belirleyici kararların ezici çoğunlukla erkekler ortasında alınmasıyla, bayana yönelik şiddetle vs. Bu alanda adaletin ve hakkaniyetin zihinlerde oturtulması için, öncelikle akademik saha araştırmaları ile sıkıntıları tespit etmeye, akademisyen ve uzmanlardan dayanak alarak tahlil teklifleri üretmeye çalışıyoruz. Tekliflerimizi elimizden geldiğince yetkili makamlara ulaştırıyoruz. Öteki yandan toplumsal bir güzelleşme için farkındalık kampanyaları düzenliyoruz. Son periyotta kamuoyuyla paylaştığımız ve imzamiatarim.com adresinden imzaya açtığımız “Kadın Haklarına Dair Unsurlar Bildirgesi” de aslında bunlardan biri. Özünü bayan haklarına dair çalışmalarımızda bugüne kadar bizlere ışık olmuş Makasidü-ş Şeria’dan ve milletlerarası beyannamelerden alan prensipleri barındırıyor.

BAKAN OLMALARINDA FERDÎ YETKİNLİK TESİRLİ
İki devirdir KADEM’den isimleri görüyoruz Aile Bakanlığı koltuğunda. Bu mevzuda çeşitli yorumlar da yapılıyor. Siz nasıl değerlendiriyorsunuz?

Son iki periyodun üst üste gelmesi alışılmış ki bir tevafuktan ibaret. Şunun altını çizmek isterim, her iki bakanımızın da tercih edilme nedeni, onların KADEM’le alakaları değil, şahsî yetkinlik ve donanımlarıdır. Esasen yetkinlikleri münasebetiyle KADEM’de bulundular. Bu da KADEM’in potansiyelini ve liyakatini gösteren bir durum.

Çok açık konuşacağım, bana sorarsanız, ben KADEM’in hiçbir siyasi tartışma içine girmesini istemem. Ancak nihayetinde alanımız bayan hakları, siyasetin bir konusu. Bir arada çalıştığımız arkadaşlarımızın pek birçok da siyaseten hassas ve etkin beşerler. Hasebiyle nasıl ki akademide, özel bölümde, sendikalarda yer edinmiş şahısların sıklıkla siyasette misyon aldığını görüyorsak, sivil toplum kuruluşları ile siyaset ortasında da insan kaynağı ve deneyimi manasında bir geçişkenlik olması çok doğal.

EŞİM, KIZIMIZLA VAKİT GEÇİRMEYİ ÇOK SEVİYOR
Bir anne, eş, çalışan bayan olarak eşinizden ne cins dayanaklar alıyorsunuz? Bu takviyeleri eşinden, ailesinden görmek isteyen bayanlara bir tavsiyeniz var mı?

Eşimden aldığım en büyük dayanak, bana ve yaptığım işe hürmet duyması ve bizimle ilgilenmesi. Vakit zaman çeşitli dezenformasyon ve kasıtlı akınlarla karşılaştığımızda gösterdiği sahiplenme ve savunuculuk, benim için en büyük dayanak. Bu, insanı çok rahatlatan ve eşler ortasında paylaşımı artıran bir öge. Karşılıklı olarak işlerimiz hakkında fikir alışverişinde bulunabilmek, istişare edebilmek çok değerli. Bunun dışında vakit zaman toplantım uzadığında, kızımızı işyerine götürmesi, orada sağ olsunlar kayınvalidemlerle bir arada onunla ilgilenmesi ve en değerlisi bunu mecburî bir çocuk bakımı üzere algılamadan, kızına düşkünlüğünden seve isteye yapması farklı bir hoşluk.

Ayşe Olgun