Dokunsal geri bildirim, dijital ile gerçek dünyayı birleştirecek

Dijital dünya şimdiye kadar yüklü olarak görsel ve işitsel algıdan oluşurken, dokunma teknolojisi, öbür ismiyle “haptik teknoloji” ile gelecek yıllarda dokunsal geri bildirim veren eserlerin artması bekleniyor.

Hissedilen bilginin birçok avantajı olduğunu vurgulayan bilim insanları, bilginin insanlara süratli ve direkt ulaşacağını, daha evvel kullanılmayan bir duyu boyutunu açacağını belirtiyor.

Dokunsal geri bildirimin, kişinin gördüğü yahut duyduğu bir şeyi bir kere daha destekleyeceğini söz eden uzmanlar, bunun dijital ve gerçek dünyayı birbirine daha da yaklaştıracağını kaydediyor.

Teknoloji devleri, dokunsal geri bildirim çalışmalarını sürdürüyor

ABD’nin teknoloji devlerinden Apple, geçen haftalarda “ilginç” bir patent müracaatında bulundu. Apple, Airpod kulaklıklar ile öteki taşınabilir aygıtlara elektrik sinyallerini ve elektriği mekanik harekete yahut ışığa dönüştüren “aktüatör” yerleştirmek istiyor.

Teknolojide hayal gücü hudut tanımazken, Google ve Çinli Xiaomi de dokunsal geri bildirimi güzelleştirmek ve daha fazla fizikî karşılık vermek için çalışmalarını sürdürüyor.

Arabalar daha dijital hale gelirken, otomotiv üreticileri ve tedarikçilerin de dokunsal geri bildirim alanına ilgisi artıyor.

Savunma sanayiinden tıbba pek çok alanda kullanılabilecek

“Haptik teknolojinin” savunma endüstrisinden tıbba, eğitimden günlük hayata pek çok alanda kullanılabileceği belirtiliyor. Dokunsal geri bildirimin dokunmatik ekranlara entegrasyonunun, kullanıcı arayüzü tasarımı, internet üzerinden alışveriş, oyun ve cümbüş, eğitim, sanat ve daha birçok alanda yeni uygulamalara yol açacağı kaydediliyor.

Şirketler, dokunsal geri bildirimin evvel satışlarda kıymetli bir fark oluşturmasını beklerken, bu bahiste bir dizi eserin 2 ila 3 yıl içinde piyasada olacağını aktarıyor.

İnsan beyninin dokunma hissine gözlerden çok daha süratli reaksiyon verdiğini belirten uzmanlar, reseptörlerin sıcaklık farklılıklarını, basıncı, esnemeyi ve titreşimi fark ettiğini, bilgileri milisaniyeler içinde beyne ilettiğini vurguluyor. Dokunma hissinin kapatılamayacağını kaydeden uzmanlar, bu teknolojiyle gözler kapatılsa da hissedilebileceğini söz ediyor.

“İnternetten alacağınız bir kazağın yüzey pürüzünü telefonunuzdan hissedebileceksiniz”

Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çağatay Başdoğan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “haptik teknoloji” ve bu alanda yapılan çalışmalara ait bilgi verdi.

“Haptik”in “dokunma hissi” manasına geldiğini söz eden Başdoğan, bunun “kinestetik” ve “taktil” olarak iki kümeye ayrıldığını anlattı. Başdoğan, şöyle devam etti:

“Örneğin, otomobilinizin lastiği patladı ve gerisinden itiyorsanız, bu dokunsal etkileşim kuvvet bazlıdır ve ‘kinestetik’ grubundadır. Şayet parmağınızla bir kumaşın dokusunu anlamaya çalışıyorsanız, bu etkileşim daha hassastır ve parmak ucundaki reseptörler aracılığıyla hissiyat oluşur ve bu ‘taktil’ kümesine girer. Haptik teknolojileri, kullanıcıya hem kinestetik hem de taktil dokunsal geri bildirim sağlamayı maksatlar.”

“Haptik teknolojinin” kullanım alanlarına değinen Başdoğan, “Özellikle son yıllarda taktil dokunsal geri bildirimin taşınabilir aygıtların ekranları üzerinden kullanıcıya iletilmesi üzerine çalışmalar artmıştır. Bu alana ‘yüzey dokunsalı’ ismini veriyoruz. Bu çalışmalarda geliştirilen prosedürler sayesinde kullanıcıya titreşim ve sürtünme yoluyla dokunsal geri bildirim sağlanabilmektedir. Örneğin, internet üzerinden alacağınız bir kazağın yüzey pürüzünü telefonunuzun ekranından hissedebileceksiniz.” dedi.

Türkiye’de de dokunsal sistemler üzerine yapılan çalışmaların sayısı artışta

Prof. Dr. Çağatay Başdoğan, yüzey dokunsalı alanında yapılan çalışmaların sayısının dünya genelinde arttığına dikkati çekerek, “Mobil aygıt ve araba üreticilerinin de bu bahse ilgisi yüksek. Önümüzdeki 10 yıl içinde bahsi geçen teknolojilerin, taşınabilir aygıtların ve arabaların içine gireceğine inanıyorum.” değerlendirmesinde bulundu.

Türkiye’de de dokunsal sistemler üzerine yapılan çalışmaların sayısının arttığına işaret eden Başdoğan, bilhassa araştırma kümeleri olan Koç Üniversitesi Robotik ve Mekatronik Laboratuvarı’nın bu alanda yaptığı çalışmaların dünya literatüründe bilindiğini aktardı.

Başdoğan, “Grubumuz, insanın nasıl dokunup algıladığını, makinalara bu hissiyatın nasıl kazandırılacağı ve insan ile makina ortasındaki dokunsal etkileşimler üzerine çalışmalar yapmaktadır.” dedi.

“Bu teknoloji, güvenlik gayesiyle bilgileri pekiştirmek için kullanılabilir”

Waterloo Üniversitesi Sistem Tasarım Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. John Zelek de “haptik teknolojinin”, “dokunma duyusu aracılığıyla hissedilebilen yapay bir dokunma hissi yaratan teknoloji” olduğunu söyledi.

Zelek, “Görsel bir dünyada yaşıyoruz ve temel olarak gözlerimize güveniyoruz. Bu teknoloji, örneğin görsel yahut işitsel ihtarların mevcut olduğu bir fabrikada yahut otomobil sürerken güvenlik emeliyle bilgileri güçlendirmek için kullanılabilir. Bu, koltukta bir titreşim yahut direksiyon simidinde bir his olabilir. Bu teknoloji, görme engelli insanların hala sahip oldukları bir duyusal duyguyu kullanarak görmelerine yardımcı olmak için de kullanışlıdır.” diye konuştu.

Akıllı telefonlardaki titreşimi “haptik teknolojiye” örnek olarak veren Zelek, bu teknolojiyle ilgili sorunun, temeldeki aygıtların birçoklarının titreşim motorları ve bunun ilkel olması olduğunu söyledi.

Zelek, “Birinin bize dokunmasını yahut bizi sıkıştırmasını simüle eden bir aygıt geliştirebilirsek daha güçlü bir bilgi duygusu sağlar ve dokunsal modalitemizi daha uygun kullanırız.” dedi.